بررسی ضعف و گریز دانش آموزان در درس ریاضی از سه دیدگاه مختلف

این جمله شاید برای بسیاری از شما سخنی تکراری و کلیشه ای شده باشد اما با وجود این هنوز بسیاری از دانش آموزان با این درس طوری رفتار می کنند که گویی به مصاف هیولایی می روند که خود را یارای مقابله با آن نمی بینند و آثار نامناسب این مبارزه شاید تا سالهای متمادی خود را نشان دهد طوری که این دانش آموزان در مقاطع بالاتر از نام ریاضی وحشت داشته باشند.

 در این مقاله با در اختیار قرار دادن آمار و اطلاعاتی از دانش آموزان شهرستان مریوان به سه تن از صاحبنظران، سعی بر آن شده است تا این معضل بزرگ از سه دیدگاه مختلف ( آموزشی، جامعه شناختی و روانشناختی) مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد :

بررسی از دیدگاه آموزشی

کار کردن روی این موضوع ساده و آسان نیست و نمی توان به تنهایی ادعا کنیم که می توانیم تمام کارها را برای بهتر شده انجام دهیم زیرا پیش تر از ما نیز انسانهایی آگاهتر و با تجربه تر بوده اند که فعالیت داشته وکار کرده اند و نتایج قابل قبولی را نیز ارائه داده اند ولی بعد از آنها راه به فراموشی کشیده شده است . اما درمورد نمودارها می توانم بگویم که واقعیت نمودار ستونی در رشته ریاضی که اداره آموزش و پرورش به شما داده است از این اندازه هم کمتر است  زیرا در اوایل سال تحصیلی دانش آموزان با مشاوره هایی زود گذر و خوشبینانه و بدون داشتن بنیه علمی لازم به رشته ریاضی می روند( بخاطر نام رشته ریاضی فیزیک )  و مدارس نیز آمار دانش آموزان رشته ریاضی را به اداره ارسال می کند غافل از اینکه تعداد زیادی از آنها بعد از مدتی در طول سالتحصیلی تغییر رشته داده و یا ترک تحصیل می کنند در هر حال دانش آموزا ن رشته ریاضی در مریوان و حتی در ایران کمترند به چند دلیل .

1. اکثر دانش آموزان چون دارای بنیه علمی ضعیف و در حدی پایین در مقطع ابتدایی و راهنمایی در درس ریاضی می باشند بنابراین چون این احساس علاقه را در خود نمی بینند از درس ریاضی و در نتیجه رشته ریاضی فیزیک گریزان و متنفرند و اکثرا دنبال رشته ای هستند که مطالب ریاضی کمتر در آن باشند . بنابراین بهترین راهکار برای تقویت گرایش به رشته ریاضی فیزیک را باید از همان دوره ابتدایی جویا باشیم .

2. دانش آموزان و معلمان هیچ تفاوت و امتیازی برای سختی رشته ریاضی فیزیک و دیگر رشته ها را نمی بینند بنابراین چون ادامه تحصیل در رشته های دیگر آسانتر و راحت تر است به رشته های دیگر روی می آورند.

3.  به نظر اینجانب یکی از عاملهای مهم گریز از  درس ریاضی  خشک بودن و بدون برنامه ای مطالب درسی  و کتابها می باشند باید مطالب  ومحتوای کتب درسی به شیوه ای باشند تا دانش آموز احساس خستگی نکند مثلا بسیاری از تدریسها نیاز به آزمایش و کار  کارگاهی و گروهی داشته باشد  و در آزمایشها و کارگاهی عملی توسط خود دانش آموزان ، تجربه ، آموزش و یادگیری انجام و نتیجه گیری شود . نه اینکه همه چیز در اختیار دانش آموز قرار گیرد.

4. تخصصی کردن معلمان ابتدایی به انواع روشها و فنون تدریس ریاضی بطوریکه باعث ایجاد انگیزه و علاقه در معلمین و درنتیجه دانش آموزان شود .

5. توجه به خلاقیتها ، راهکارها و اظهار نظرهای معلمان در محتوای کتب درسی و تغییرات بعد از کارهای کارشناسانه 

6.  متناظر با تدریس و آموزشهایی که برای اولین بار دانش آموزان با این نوع تدریس آشنا می شوند وسایل کمک آموزشی تهیه و در اختیار باشند تا هم از زمان مفید کلاس به خوبی استفاده شده باشد و هم یادگیری را به حداکثر ببریم و رابطه ای در بین واقعیت عینی مطالب  و بحث تئوری تدریس ایجاد کنیم.

7.  یادگیری درس ریاضی نیاز به برنامه ریزی کردن برای فهماندن دانش آموز بطور متوالی دارد که اکثر دانش آموزان از  داشتن چنین برنامه ای دورند و یکی دیگر از راههای گرایش به رشته ریاضی داشتن برنامه ریزی صحیح و ادامه دادن آن می باشند.

8. تشکیل جلسات ، همایشها ، سمینارها و نوشتن مقاله ها یی در رابطه با درس ریاضی شاهد هستیم دراین رابطه تصمیمات و راهکارهایی ارائه می شوند و بعد از گذشت اندک زمانی به فراموشی می رود و در قالب همان شعار باقی می ماند  در صورتیکه اگر پیگیریهای اصولی وقاطع برای رسیدن به اهداف انجام گیرد بسیاری از مشکلات آموزشی حل شده و در نتیجه گرایش به رشته ریاضی فیزیک بیشتر خواهد شد. 

9.  دوری و ترک تحصیل کردن معلمان  از مطالعه و تحقیق بعد از تحصیلات دانشگاهی و گرایش بسیاری از آنها به شغلهای کاذب و غیر معلمی  بطوریکه  اوقات رسیدن به کارهای مدارس و دانش آموزان را از آنها می گیرد.

10.  ناهمخوانی روشهای درس خواندن دانش آموزان و روشهای تدریس  به دلیل  عدم ایجاد انگیزه در آنها.

بررسی از دیدگاه جامعه شناختی ( سید مصلح کهنه پوشی، کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی)

بی گمان  علم ریاضی علمی است که منشاء آن اندیشه و تفکر انسان می‌باشد و نیازمند ذهنی  حسابگر و درجه ای از پیچیدگی است که بتوان با درک مسائل و مفاهیم ریاضی و با به کار گیری روش‌های مناسب به نتایجی منطقی رسید،  به عبارت دیگر ریاضیات همچون علوم دیگر از جمله فیزیک، شیمی، زیست شناسی و .... نیست که از طبیعت و بیرون از ذهن  اطلاعات خود را کسب کند و دست به تعمیم بزند بلکه مستقیماً محصول فکر و اندیشه بشر بوده است.

امروزه اهمیت و نقش کلیدی ریاضیات در جامعه انکار ناپذیر است اما سؤال این است که چرا رشته ریاضی- فیزیک در میان دانش آموزان از جذابیت چندانی برخوردار نیست؟ و همچنین افت تحصیلی در درس ریاضی در نظام آموزشی مدارس ما از کجا ناشی می‌شود؟

نظام آموزشی

به عنوان مقدمه بایستی متذکر شد که می توان عوامل ایجاد  این مسئله را به سه متغیر تقسیم نمود که فرد را احاطه کرده است و یک مثلث را تشکیل می‌دهد. یک ضلع این مثلث نظام آموزشی، ضلع دوم خانواده و ضلع سوم آن جامعه می باشد.

میزان علاقه و انگیزه به رشته ریاضی- فیزیک و همچنین درس ریاضی به کارکرد این سه عامل و چگونگی جامعه پذیری و آموزش فرد بستگی دارد که در اینجا به اختصار به مواردی که در فرهنگ و جامعه ریشه دارد و در سطح کلان مطرح هستند اشاره می شود.

1-صنعتی نبودن جامعه ما یکی از دلایلی است که موجب شده توجه چندانی به علمی ریاضی نشود، معمولاً در جوامع در حال توسعه و سنتی و یا به قول «امیل دورکیم» جوامع مکانیکی، تقسیم کار به شیوه تخصصی صورت نگرفته است، در چنین جوامعی تفکر انتزاعی و همچنین ریاضیات جایگاه بالایی ندارد و این عامل خود به صورت غیر مستقیم بر گرایش دانش آموزان به رشته‌های ریاضی و در نهایت حوزه فنی و مهندسی  تأثیر منفی به همراه دارد.

2-تسلط فرهنگ نقلی به جای فرهنگ عقلی در جامعه ما موجب تنزل جایگاه علم ریاضی شده است  فرهنگ جوامع اسلامی برروی روایت و نقل تأکید می‌کند و می‌توان برای هر سؤال روایتی ذکرکرد، اما روی چگونگی استدلال پاسخ سؤال کمتر توجه شده است.

3-در جوامعی که به علم ریاضی و مفاهیم انتزاعی احساس نیاز چندانی نکنند و امرار معاش اغلب به شیوه کشاورزی آن هم به شکل سنتی و یا تجارب بازرگانی  صورت گیرد، به علم به ویژه علوم عقلی و ریاضیات که پایه و اساس صنعت را تشکیل می‌دهند توجه چندانی نمی شود.

در طول تاریخ جامعه ما آبستن بحران و تنشهای سیاسی بوده است از انقلاب مشروطه گرفته تا کودتای سال 1332(ه. ش) و انقلاب اسلامی 1355(ه. ش) فضای ناآرام و بحرانی در زندگی اجتماعی ایجاد گردیده و افراد کمتر مجال تفکر انتزاعی داشته اند و همین امر موجب عدم گرایش به علوم عقلی و ریاضیات شده است.

5- به طور کلی جامعه‌ی ما احساسی و عاطفی بوده و این خود زمینه تفکرات و مفاهیم پیچیده علمی را در میان افراد به حاشیه رانده است. به عبارت دیگر اندیشه و تفکر در جامعه ما نسبت به جوامع دیگر از جایگاه پایین تری برخوردار است. به عنوان نمونه فرهنگ و شیوه تفکر افراد در کشور آلمان زمینه‌ی خلق علم فلسفه و پرورش شخصیتهای مهم و فیلسوفان مشهوری را به  وجود آورده، در حالی که فرهنگ جامعه ما بیشتر افراد را در حوزه ادبیات به ویژه شعر و شاعری سوق داده است. در نهایت برای علومی همچون ریاضیات بهای چندانی قائل نبوده است.

6-بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده میان میزان تحصیلات والدین و پیشرفت فرزندان همبستگی مستقیم و مثبتی وجود دارد. بنابر این یکی از عوامل مهم در میزان انگیزه تحصیلی دانش آموزان و علاقه آنها به رشته‌‌هایی همچون ریاضی- فیزیک عامل خانواده است. بر اساس تحقیق که در شهرستان سرو آباد توسط آقایان امین زارعی و مهدی رضایی در زمینه افت تحصیلی درس ریاضی انجام شده بود،98 درصد مادران بی سواد و یا تحصیلات ابتدایی داشته‌اند و همین امر بر تحصیلات آنها نقش مهمی دارد.

7- در حوزه نظام آموزشی، مسئله افت تحصیلی در درس ریاضی و کاهش گرایش به رشته ریاضی- فیزیک به چند متغیر بستگی دارد از جمله:

الف)تعداد زیاد تدریس دبیران ریاضی و کاهش کارایی آنها در کلاس درس

ب) حجم زیاد دروس ریاضی و گنجاندن مطالب متنوع و حجیم در این زمینه در کتابهای درسی

ج)عدم کاربرد علم ریاضی در زندگی فردی  واقف نبودن دانش آموزان به کاربست علم ریاضی در زندگی شخصی آنها

د)عدم آشنایی کافی مدیران، معاونان و مشاوران مدارس از علم ریاضی، بطوری که اکثریت قریب به اتفاق مدیران و معاونان مدارس از آگاهی کافی و لازم نسبت به اهمیت علم ریاضی برخوردار نیستند و در این زمینه تحصیلات عالی ندارند.

ه)فعالیتهایی که در پیش دبستانی صورت می‌گیرد در زمینه‌ی آموزش اصول ریاضی و محاسبات لازم در سطح فراگیران نمی باشد و بیشتر حوزه های دیگر از جمله هنر، سرود و شعر و .... می باشد.

8- به نظر می رسد «شیوه حل مسئله» در جامعه‌ی ما دچار اختلال شده است و در این فرایند از خانواده گرفته تا مدارس و سطوح دیگر جامعه آموزش مناسبی صورت نمی‌گیرد. به عبارت دیگر در جامعه‌ی ما برای حل مسئله از کوتاه تر ین راه استفاده می شود و افراد خود را درگیر پیچیدگی‌های مسئله نمی‌کنند و در بسیاری از مواقع ما شاهد خشونت(عاجز ماندن از حل مسئله) در خانواده‌ها، مدارس و جامعه هستیم. در واقع خشونت به مثابه پاک کردن مسئله است نه حل آن و این شیوه‌ی برخورد با مسئله به عنوان فرهنگی فراگیر در سطوح مختلف جامعه رواج پیدا کرده و بر ذهن و روان دانش آموزان رسوخ نموده است و از دوره ابتدایی از درس ریاضیات(مسئله و شیوه حل آن) ترس واهی دارند.

9- عامل دیگر که منشاء آن بسترهای اجتماعی و عوامل محیطی می باشد، گرایش به راحت طلبی در فرد است. پیشرفت تکنولوژی در جوامع غربی گرایش به رفاه پدیده‌ای جدید می‌باشد که به صورت ناقص در جامعه‌ی ما گسترش یافته و از آن به راحت طلبی تعبیر شده است. و این خود بر تحصیل در رشته های به ظاهر مشکل و بر علاقه فرد به دروس ریاضیات تأثیر منفی گذاشته است.

با توجه به مطالب مطرح شده می‌توان چند راهکار را در این زمینه ارائه داد:

1- شیوه تدریس و آموزش ریاضی به صورتی باشد که نقش مهم آن در زندگی برای دانش آموزان مشخص شود و به کار بستن ریاضی را در زندگی یاد بگیرند.

2- برنامه ریزان و مؤلفان کتاب ریاضی مفاهیم و شیوه‌ی ارائه مطالب را بر اساس روشهای نوین تدوین کنند تا جذابیت کافی برای دانش آموزان داشت باشد.

3- تدوین برنامه آموزشی و تربیتی اصولی استاندارد در سطح پیش دبستانی، به طوری که پایه های اولیه محاسبات و مفاهیم ریاضی در این دوره پایه ریزی گردد.

4- کلاسهای توجیهی برای خانواده و آموزش والدین در جهت تقویت و ایجاد انگیزه برای فرزندان.

5- دعوت از  تحصیل کرده‌های فنی و مهندسی جهت سخنرانی و راهنمایی دانش آموزان برای ایجاد انگیزه در زمینه های رشته و درس ریاضی.

6- برگزاری اردوها و بازدید از مراکز علمی و صنعتی برای ایجاد و تقویت انگیزه دانش آموزان.

7- برنامه ریزی و سرمایه گذاری دولت و بخش خصوصی در حوزه صنعت و ایجاد فرصت شغلی در راستای علوم ریاضی و مهندسی.

بررسی از دیدگاه روانشناختی ( محمد محمدی، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی [e-mail])

از جمله عواملی که باعث فرار دانش آموزان از رشته ریاضی فیزیک می شود عبارتند از:

عوامل شخصی: نبودن استعداد و علاقه کافی به رشته ریاضی- ضعف پایه دانش آموزان در درس پایه علی الخصوص ریاضی-کسب نکردن شرایط مربوط به رشته ریاضی فیزیک

عوامل محیطی:

 خانوادگی: الگو قرار دادن اعضای دیگر خانواده(خواهر و برادر) و عدم تمایل آنها به رشته ریاضی و عدم انتخاب رشته ریاضی  فیزیک توسط اعضای بزرگتر خانواده

همسالان: با توجه به ویژگیهای روانی نوجوانان، پذیرش همسالان در سطح بالا قرار دارد و بسیار تحت تأثیر دوستان خود قرار می گیرند و تبلیغات همسالان در انتخاب رشته های غیر از ریاضی فیزیک نقش بسزایی دارد.

مدرسه: دبیران رشته ریاضی فیزیک نقش بسزایی در جذب دانش آموزان به رشته ریاضی فیزیک دارند  آنان می توانند در دانش آموزان ایجاد انگیزه کنند اما به نظر بنده به خوبی از عهده این مهم بر نمی‌آیند. شاید آنهم بخاطر و پیچیدگیهای روانی و شخصیت دبیران ریاضی و هم چنین متنوع نبودن و خشک بودن محتوای دروسی که آنها تدریس می‌‌کنند،باشد(ریاضی،هندسه و ...)دانش آموزان در این سن و سال به دنبال الگو قرار دادن شخصیتهای مهم اطراف خود می‌باشند که متأسفانه خیلی کم افرادی که بعنوان الگو انتخاب می شوند،از بین دبیران ریاضی انتخاب می‌شوند.

قبولی بسیار مشکل دانش آموزان رشته ریاضی فیزیک مناطق محروم کشور از جمله شهرستان مریوان در دانشگاه می تواند تأثیر قابل ملاحظه ای در انتخاب رشته ریاضی فیزیک داشته باشد.

راهکار:

ایجاد انگیزه در  دانش آموزان برای انتخاب رشته های ریاضی- فیزیک

استخدام و بکار گیری دبیران مجرب و با حوصله در مدارس

تشویق دانش آموزان موفق رشته ریاضی فیزیک در سطح شهر

نصب عکسهای دانشجویان رشته های ریاضی در بیلبردهای سطح شهر

تلاش جهت تغییر نگرش دانش آموزان در ارتباط به رشته ریاضی فیزیک،نحوه پذیرش آنها در دانشگاه،برنامه ریزی در سطح کلان برای جذب هر چه بیشتر دانش آموزان به رشته ریاضی فیزیک(وزارت خانه آ-پ و سازمان و ادارات در سطح شهرستان)

برگزاری دوره  های توجیهی برای معرفی رشته ریاضی فیزیک برای خانواده های دانش آموزان

کمک به دانش آموزان جهت شناسایی استعداد و علاقه خود به منظور جلوگیری از انتخاب رشته ناآگاهانه و غلط دانش آموزان.

Times New Roman dir= dir=/span style=RTL